ÜLLIKJÄRV

Võsu külje all asus varem selge allikaveega madal, kuid kalarikas järv. Praegu on jäänud sellest vaid legend. Tõrvamäe alt voolas mere poole palju selge veega allikaid, kuni nad soolases vees olematuks muutusid. Allikad tahtsid aga kokku jääda, et ühiselt järveks saada. Nad pöördusid selle palvega Vetevana poole. Vetevana andiski loa, kuid tingimusel, et järv oleks vaikne rõõmu- ja puhkepaik nii loodusele kui ka inimestele. Kui aga järve pärast peaks tüli tekkima, lubas ta järve merre lasta. Allikad nõustusid rõõmsalt selle tingimusega. Vetevana tõkestas allikate tee mere suunas ja nii hakkaski järv tekkima. Kuna kokkulepe puhtusest ja sõbralikkusest kandis üllast eesmärki, andis Vetevana järvele nimeks Üllikjärv. Järv pidas Vetevanale antud lubadust. Sajandeid elas ta rahulikku elu. Idüll kestis, kuni Eestimaa jagati võõrast päritolu mõisnike vahel. Üllikjärv jäi Sagadi, Palmse ja Kavastu mõisa maadele. 17. sajandil läksid mõisnikud kalastusõiguse pärast tülli, käidi kohutki. Vetevana tingimusi oli rikutud ja nii avas ta Üllikjärve merepoolsest küljest kraavi ja lasi järveveel merre voolata. Üllikjärve meenutab kraav Jaaniojal, mille kaudu vesi merre lasti, ja järve sügavaimat kohta tähistav laukasoo. Rahvasuu räägib ka sellist lugu, et mõisnik lasknud järvest merre kanali kaevata ja järve veest tühjaks lasta, kuna tema karjast oli mitu looma Üllikjärve mudasse kinni jäänud. Voolava vee kohin olnud nii vali, et kostnud teisele poole küla, Lepispeani. Suur kalasaak lubatud mõisatöölistel kokku korjata. Pärast seda lasi mõisnik järve asemele põllud rajada. Praegu kannab ala nime Järveheinamaa. Palmse ja Sagadi mõisnikud käisid Üllikjärve piiride ja kalastusõiguse tõttu 1650. aasta paiku kohut, sest Sagadi mõisnik tahtis tervet järve endale. Hiljem sekkus Kavastu mõisnik, kes koos Palmse mõisnikuga tahtis hoopis Sagadi mõisniku järvest ilma jätta. Vana kaardi järgi on teada, et pärast seda oli järv Sagadi ja Palmse vahel pooleks jagatud. Ei ole teada, millal järv tervenisti Palmse alla läks, kuid 1861. aastal otsustas Palmse noor parun Pahlen järve merre lasta ja maa kuivendada.

LAKE ÜLLIKJÄRV

In earlier days a clear spring water filled the lake, shallow and yet rich in fish, which sat right next to Võsu. Now only legend remains to describe it: from beneath Tar Hill (‘Tõrvamägi’ in Estonian) a good many springs of clear water flowed towards the sea, only to disintegrate into the saline water once they were there. The springs, as it were, wanted to remain together so that they could become one in a lake. They brought their case before the Old Water Spirit (‘Vetevana’ in Estonian). The Old Water Spirit gave his permission to the springs, but only on the condition that the lake should be a quiet place of joy and rest for nature and humans alike. However, should the lake give rise to any quarrel, the spirit would let the lake out into the sea. The springs happily accepted these terms. The Old Water Spirit cut off the way to the sea for the springs and, lo and behold, a lake began to emerge. As the agreement for pureness and amiability served a noble cause, the spirit named the new lake Üllikjärv (‘üllas’ being Estonian for ‘noble’, and ‘järv’ being the Estonian word for ‘lake’). The lake kept its pledge to the Old Water Spirit. For centuries the body of water led a peaceful life. This atmosphere of harmony lasted until Estonia was divided between foreign estate owners. Lake Üllikjärv extended through the lands of Sagadi, Palmse, and Kavastu manors. In the seventeenth century, the estate owners fell out over fishing rights, finally taking their argument to the courts. The Old Water Spirit’s bargain had been broken – he opened up a ditch on the sea-facing side of Lake Üllikjärv and let the lake’s water flow into the sea. The ditch in Jaanioja through which the water was allowed to flow into the sea and a swamp that marks the deepest spot in the former lake are the only remnants today of the once glorious Lake Üllikjärv. Locals also tell this following tale: an estate owner had a canal dug from the lake all the way to the sea to drain the lake because a number of animals from his herd had got stuck in the mud of Lake Üllikjärv. The roar of the flowing water had been loud enough to be heard on the other side of the village, and all the way to Lepispea. The manor’s workers had been allowed to gather a sizeable catch of fish. After this, the estate owner had hayfields established where the lake had once been. The area is now called Järveheinamaa (Estonian for ‘Lake Hayfield’). The estate owners of Palmse and Sagadi went to court around 1650 over issues that were related to Lake Üllikjärv’s borders and about fishing rights on the lake because Sagadi’s estate owner desired the entire lake for himself. Later, the estate owner at Kavastu intervened and joined forces with Palmse’s estate owner in his endeavours to leave Sagadi’s owner altogether lakeless. Old maps indicate that, following these events, the lake was divided in half between Sagadi and Palmse manors. It is not known when the whole lake became Palmse’s property, but in 1861 the young Baron Pahlen of Palmse decided to drain the lake into the sea and reclaim the land beneath. 

ÜLLIKJÄRV

Direkt neben Võsu hat es früher einen seichten, jedoch fischreichen See mit klarem Quellenwasser gegeben. Heute ist nur eine Legende übrig geblieben. Unter dem Tõrvamägi sind viele Quellen mit klarem Wasser in Richtung Meer hervor geflossen, bis sie im salzigen Wasser verflossen sind. Die Quellen wollten aber zusammen bleiben, um gemeinsam ein See zu werden. Sie haben sich mit dieser Bitte an das Wassermännchen gewandt. Das Wassermännchen hat zugesagt, jedoch unter der Bedingung, dass der See ein ruhiger Freuden- und Erholungsort sowohl für die Natur als auch die Menschen sein soll. Sollte aber wegen des Sees ein Streit entstehen, versprach er, den See ins Meer abfließen zu lassen. Die Quellen waren freudig mit dieser Bedingung einverstanden. Das Wassermännchen hat den Weg der Quellen in Richtung Meer abgesperrt und so begann der See zu entstehen. Weil die Vereinbarung über Reinheit und Freundlichkeit ein edles Ziel getragen hat, hat das Wassermännchen den See Üllikjärv genannt. Der See hat das dem Wassermännchen gegebene Versprechen gehalten. Jahrhundertelang hat er ein ruhiges Leben geführt. Die Idylle hat angedauert, bis Estland unter den Gutsherren fremder Herkunft aufgeteilt wurde. Üllikjärv ist auf dem Grundbesitz der Gutshöfe Sagadi, Palmse und Kavastu geblieben. Im 17. Jahrhundert haben sich die Gutsherren wegen des Fischfangrechts verzankt, man ist auch vor Gericht gegangen. Die Bedingungen des Wassermännchens wurden verletzt und so hat er einen Graben an der Meeresseite von Üllikjärv geöffnet und das Wasser des Sees ins Meer fließen lassen. An Üllikjärv erinnert der Graben am Jaanioja, durch den das Wasser ins Meer gelassen wurde und der Sumpf, der die tiefste Stelle des Sees kennzeichnet. Der Volksmund erzählt auch eine solche Geschichte, dass der Gutsherr einen Kanal vom See ins Meer graben und den See entleeren gelassen habe, weil mehrere Tiere seiner Viehherde im Schlamm von Üllikjärv steckengeblieben seien. Das Brausen des fließenden Wassers sei so laut gewesen, dass es bis auf der anderen Seite des Dorfs, bis Lepispea zu hören gewesen war. Man habe es den Gutshofarbeitern erlaubt, den großen Fang aufzulesen. Nachdem habe der Gutsherr anstelle des Sees Felder anlegen lassen. Heute trägt die Gegend den Namen Järveheinamaa. Die Gutsherren von Palmse und Sagadi sind wegen der Grenzen von Üllikjärv und des Fischfangrechts etwa um das Jahr 1650 vor Gericht gegangen, weil der Gutsherr von Sagadi den gesamten See für sich haben wollte. Später hat der Gutsherr von Kavastu eingeschritten, der zusammen mit dem Gutsherrn von Palmse dem Gutsherrn von Sagadi den See entziehen wollte. Aufgrund einer alten Karte ist es bekannt, dass der See später zwischen Sagadi und Palmse je zur Hälfte aufgeteilt war. Es ist nicht bekannt, wann der See gänzlich an Palmse gegangen ist, jedoch hat der junge Baron Pahlen von Palmse im Jahr 1861 beschlossen, den See ins Meer fließen lassen und den Grund und Boden zu entwässern. 

ЮЛЛИКЪЯРВ

Под Вызу находилось мелкое, но богатое рыбой озеро и с чистой родниковой водой. Сейчас от озера осталась лишь легенда. Из-под Тырвамяэ в озеро стекало много источников с чистой водой, пока они не исчезли в соленой воде. Но источники стремились слиться, чтобы вместе превратиться в озеро. Они обратились с этой просьбой к Водяному. И Водяной дал добро, но при условии, что озеро будет тихим местом радости и отдыха как для природы, так и для людей. Если же из-за озера возникнет ссора, он обещал слить озеро в море. Источники радостно согласились с этим условием. Водяной перекрыл источники в направлении озера, и они начали наполнять озеро. Поскольку соглашение о чистоте и дружелюбии преследовало благородную цель, Водяной дал озеру название Юлликъярв. Озеро сдержало данное Водяному обещание. Сотни лет оно жило спокойной жизнью. Идиллия продолжалась до тех пор, пока Эстония не была разделена между помещиками чужеродного происхождения. Озеро Юлликъярв осталось на земле, принадлежащей мызам Сагади, Палмсе и Кавасту. В 17 веке помещики поссорились из-за права пользования, дело даже дошло до суда. Условие Водяного было нарушено, поэтому он открыл овраг со стороны моря и выпустил воду из озера в море. Об озере напоминает овраг Яаниоя, через который вода ушла в море, а также обозначающее самое глубокое место озера, озерное болото. В народе ходит и другая история о том, что помещик приказал выкопать канал от озера к морю и осушить озеро, потому что много животных из его стада застряли в иле Юлликъярв. Шум текущей воды был настолько силен, что его слышали на другом конце деревни, Леписпеа. Работникам мызы было разрешено собрать большой улов рыбы. После этого помещик велел распахать это место для поля. Сейчас это место называется Ярвехейнамаа (Озерный покос). Помещики мыз Палмсе и Сагади судились примерно в 1650 году из-за границ и направо рыболовства  Юлликъярв, помещик мызы Сагади хотел получить все озеро себе. Позднее в дело вмешался помещик Кавасту, который вместе с помещиком Палмсе хотел оставить помещика Сагади совсем без озера. Благодаря старой карте известно, что после этого озеро было поделено между Сагади и Палмсе. Мы не знаем, когда озеро полностью отошло к мызе Палмсе, но в 1861 году молодой барон Палмсе по фамилии Пален решил выпустить озеро в море и осушить землю. 

Fotod/ Photos: www.folklore.ee